හිතනවාටත් වඩා ගුණ දෙන ලාංකිකයාගේ දෙවන බත – කොස්

අපේ පැරණි සිංහලයන් සහ කොස් ගස ඉතා සමීපව බැඳී තිබෙන්නක්. කොටින්ම කොස් ගස වරකදී ‘බත් ගස’ ලෙස හැඳින්වූවේ කට කසනවාට නම් නොවෙයි. ඉතා භයානක දුර්භීක්ෂයන් පැමිණි කාල වලදී හා ‍යුද්ධ වැනි දෑ සිදු වෙමින් පැවතුණු කාල වල කුඹුරු වල වී වපුරා අස්වැන්නක් ලබා නොහැකි තත්ත්වක් උද්ගත වෙද්දී පැරණි සිංහලයාගේ පණ නළ රැක දුන්නේ මේ කොස් ගසයි. එක කොස් ගසකින් පවුල් කීපයකම බඩගින්න නිවාලිය හැකියි. පැහෙන්නට පෙර ගැට කාලයේදී ප්‍රණීත ව්‍යංජනයක් ලෙස කටට සැරට රස බැලිය හැකි පොළොස් ද, පැසුණු පසු බත් සේම බඩගින්න නිවන කොස් ද, ඉදුණු පසු අතුරුපසට රසම රස වැල හෝ වරකා ලබා දෙන මේ ගස එතැනින් නොනැවතී කළු පොල් මාළු සෑදීමට කොස් ඇටද ලබා දෙන්නේ; එකම ප්‍රභවයකින් ප්‍රධාන ආහාරයද, ව්‍යංජන දෙකක්ද අතුරු පසද ලබාදෙන කප් රුකක් බවට පත් වෙමින්.

ඉතින් මේ ආතර් වී. දියෙස් මහතා අපිට දායාද කරදුන් බත් ගස අපට දෙන ආහාර වලින් අපේ මනදොලත් බඩගින්නත් නිවෙනවා. නමුත් ඔබ දන්නවාද ඒ සමඟ කොස් ගස අපට පුදුමාකර පෝෂණයකුත් ලබා දෙන බව? එදා හෙළ දිව මිනිසුන් දස්කම් විස්කම් කළේ මෙවැනි ආහාර වල බලයෙන්.  අද අපි විමසා බලමු වැඩි දෙනෙක් දැනුවත් නැති, කොස් ගසෙන් ලැබෙන ආහාරයෙන් අපට පිදෙන පෝෂණය හා සෞඛ්‍ය වාසි ගැන.

කොස් වල පැටිකිරිය

pinterest.com

Artocarpus heterophyllus යන විද්‍යාත්මක නාමයෙන් හැඳින්වෙන කොස් ශාකය දකුණු හා ගිණිකොණදිග ආසියාවේ පැතිරී ඇති අතර නිජබිම ලෙස සැලකෙන්නේ බටහිර ඝාට්ස් හි නිරිතදිග වැසි වනාන්තරයි. ඝර්ම කළාපීය පහත් බිම් වලට වඩාත් ඔබින මේ ගසෙහි ඵලය කඳක ගටගන්නා විශාලතම ඵලයයි. සාමාන්‍යයෙන් ගසක ගෙඩි 100ත් 200ත් අතර වර්ෂයකට හටගනියි. මෙය බංගලාදේශයේ ජාතික පලතුරයි.

කොස් මදුළු වියලි බරින් ග්‍රෑම් 100ක් සලකා බැලුවොත් ඉන් ග්‍රෑම් 92 ක කාබෝහයිඩ්‍රේටද, 3ක මේදයද, 5ක ප්‍රෝටීනද අන්තර්ගතයි. කොස් මදුළු ග්‍රෑම් 100ක් අනුභව කිරීමෙන් ශරීරයට කැලරි 94ක් ලැබෙනවා. විටමින් A වලින් අනූන කොස් මදුළු වල යම් ප්‍රමාණයක් විටමින් C සහ ෆෝලේට් ද අන්තර්ගතයි. ඛනිජ ලවණ සැළකීමේදී පොටෑසියම් බහුලවම පවතින ඛණිජ ලවණය වන අතර සැළකිය යුතු ප්‍රමාණ වලින් මැග්නීසියම්, පොස්ෆරස් හා කැල්සියම්ද පවතිනවා. කොස් මදුළු ශරීරයට අත්‍යවශ්‍ය මේද අම්ල වන ඔමේගා 3 හා ඔමේගා 6 මේද අම්ල වලින්ද සමන්විතයි.

කොස් ඇට වලද තිබෙන්නේ කොස් මදුළු වලටම නොදෙවනි ගුණයක්. කොස් ඇට පිටි ග්‍රෑම් 100ක කැලරි 382 ක ශක්තිය ගැබ්ව ඇති අතර වියළි බරින් 80% ක් පමණ කාබොහයිඩ්‍රේට වන අතර 13%ක්  පමණ ප්‍රොටීන් ද 3%ක් පමණ තන්තුද ඇත. වඩා වැදගත් කාරණාව වන්නේ කොස් ඇට වල 1% පමණ සුළු ප්‍රමාණයක් මේදය අඩංගු වීමයි. මෙහි සැළකිය යුතු ප්‍රමාණයකින් පොටෑසියම් අන්තර්ගත අතර සෝඩියම් ද අන්තර්ගතයි. මේවායේ zසින්ක්, කැල්සියම්, තඹ හා මැංගනීස් ද සුළු ප්‍රමාණ වලින් ඇත.

කොස් මදුළු වල සෞඛ්‍යමය ගුණ

essenceofthailand.com

කොස් මදුලු අනුභව කරන්නන්ට ඒත් සමඟ සෞඛ්‍යමය වාසි රාශියක් ලැබෙනවා. කොස් මදුලු ඉතා මෙලෙක් නිසා ඉතා පහසුවෙන් දිරවනවා. මෙහි වැඩි වශයෙන් සරල සීනි වර්ග ඇති නිසා පහසුවෙන් ශරීරයට අවශෝෂණය වී වැය වූ ශක්තිය ක්ෂණයකින් නැවත ලබා දෙනවා. ඒ වගේම මෙහි ඇති තන්තු මහා ප්‍රාචීරයේ දී පිළිකා කාරක මැඩලීමේ යාන්ත්‍රණයක නිරත වෙනවා. කොස් මදුළු විටමින් A හා බීටා කැරොටීන, සැන්තීන්, ලුටෙලීන් හා බීටා ක්‍රිප්ටොසැන්තීන් වැනි ෆ්ලේවනොයිඩ වලින් පොහොසත්. මේවා ප්‍රති ඔක්සිකාරක ලෙසද, පෙනීම හා සම්බන්ධවද වැදගත් වන අතර විටමින් A සම සම්බන්ධවද වැදගත් වෙනවා. තව දුරටත් විටමින් A වලින් පොහොසත් පළතුරු/ එළවළු ආහාරයට ගැනීමෙන් පෙනහළු හා මුඛ පිළිකා වැලඳීමේ අවදානමත් අඩු වෙනවා.

කොස් මදුළු ප්‍රති ඔක්සිකාරකයක්ද වන විටමින් C වලින්ද පොහොසත් මේවායින් ග්‍රෑම් 100ක විටමින් C මිලිග්‍රෑම් 13.7 ක් හෙවත් දිනකට නිර්දේශිත ප්‍රමාණයෙන් 23% ක් අන්තර්ගතයි. විටමින් C බහුල ආහාර ගැනීමෙන් ශරීරයට වන ආසාදන වලට ප්‍රතිරෝදයක් ගොඩ නැඟෙන අතර සිරුරට හානිකර මුක්තඛණ්ඩක ද ඉවත් කරනවා. මීට අමතරව කොස් මදුළු විටමින් B සංකීර්ණයෙන්ද පොහොසත්. විශේෂයෙන් මේවා වල විටමින් B6, නියැසින්, රයිබොෆ්ලෙවින් සහ ෆෝලික් අම්ලය සැළකිය යුතු ප්‍රමාණ වලින් අන්තර්ගතයි.

තව දුරටත් සැළකීමේදී කොස් මදුළු පොටෑසියම් වලින් සන්නද්ධයි. පොටෑසියම් හදවතේ ස්පන්දන වේගය හා රුධිර පීඩනය පාලනය කිරීමට සහය වෙන ශරීරයේ තරල වල වැදගත් සංඝටකයක්. මෙහි අඩංගු යකඩ හිමොග්ලොබින් නිෂ්පාදනයේ දී අත්‍යවශ්‍ය ඛණිජ ලවණයක්.

කොස් ඇට වල යහ ගුණ

thanhskitchen.com

කොස් මදුළු වගේම කොස් ඇට ආහාරයට ගැනීමත් ඉතාම ගුණදායකයි. කොස් ඇට ප්‍රෝටීන බහුල ආහාරයක්. එහි අංශුමාත්‍රික ප්‍රමාණ වලින් ඇති ඛණිජ ලවණ නිසා  මානසික ආතතිය අඩු කරන අතර සමේ සෞඛ්‍යයත් රැක දෙනවා. කොස් ඇට ආහාරයට එක් කරගැනීමෙන් සමෙහි තෙතමනය ආරක්ෂා වන අතර හිසකෙස් වල ශක්තියත් වැඩි වෙනවා. ඒ වගේම කොස් ඇට වල ඇති යකඩ වල බහුලත්වය නිසා හීමොග්ලොබින් නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලිය හොඳින් සිදු වීම ට සපයන්නේ හොඳ උදව්වක්. විශේෂයෙන්ම ඔබ ශාක ආහාර මත යැපෙන්නෙක් නම් නිති පතා කොස් ඇට ආහාරයට එක් කර ගැනීමෙන් නීරක්තිය හා රුධිරය සම්බන්ධ අනෙකුත් සංකූලතා ඇති වීමේ අවදානම අවම කරගන්නට පුළුවන්. යකඩ හෘදය හා මොළය සෞඛ්‍යමත්ව තබනවා.

කොස් ඇට වල විටමින් B සංකීර්ණයට අයත් තයමින් හා රයිබොෆ්ලවින් අන්තර්ගත අතර සම, හිසකෙස් සෞඛ්‍යමත්ව පවත්වා ගැනීමට මේවා වැදගත් වේ. රයිබොෆ්ලේවින් වල ප්‍රති ඔක්සිකාරක ගුණද ඇත. කොස් ඇට වල ශරීරයට වැදගත් රසායන ද්‍රව්‍ය කිහිපයක්ම අන්තර්ගත වේ. පොලිෆීනෝල ප්‍රති ඔක්සිකාරක ගුණයෙන් යුතු අතර පිළිකා ඇති කළ හැකි මුක්තඛණ්ඩක විනාශ කරයි. සැපොනින් වල ද පිළිකා නැසීමේ ගුණයක් ඇති අතර. ෆ්ලේවනොයිඩ රුධිර කැටි සෑදීමේ අවදානම අවම කරයි. මේවායේ තන්තු බහුල නිසා මළ බද්ධය සඳහාද ප්‍රෝටීන බහුල නිසා මාංශ පේශි වර්ධනයටද භාවිතා කළ හැකිය.

1-(කවරයේ පින්තූරය- nationalgeographic.com)

මූලාශ්‍ර

1. nutrition-and-you.com
2. livestrong.com
3. nutritiondata.self.com
4. food.ndtv.com
5. Jackfruit and Its Many Functional Components as Related to Human Health: A Review- by Shrikant Baslingappa Swami, N. J. Thakor, P. M. Haldankar, S. B. Kalse