හෙන්රි ෆෝඩ් හා ෆෝඩ් මෝටර් සමාගම

ෆෝඩ් මෝටර්රථ සමාගම අද වෙද්දී ලොව පුරා ප්‍රසිද්ධ ය. එහි ආරම්භකයා වූ හෙන්රි ෆෝඩ් ඩෙට්‍රොයිට්හි එඩිසන් ඉලුමිනේටින් සමාගමේ ඉංජිනේරුවෙකු ලෙස සේවය කරමින් සිටි අයෙකි. ඔහුගේ පළමු රිය වූ, පෙට්‍රල් බලයෙන් ධාවනය වන “ක්වඩ්‍රයිසිකල්” ඔහු නිර්මාණය කළේ සිය නිවස පිටුපස මඩුව තුළ දී යි. 1903 දී ඔහු ෆෝඩ් මෝටර් සමාගම ආරම්භ කළ අතර ඉන් වසර පහකට පසු සමාගම විසින් පළමු “ටී මාදිලි” රිය හඳුන්වා දෙන ලදී. වාහනය සඳහා ඇති අධික ඉල්ලුම සපුරාලීම සඳහා ෆෝඩ් විසින් විශාල නිෂ්පාදන කම්හල් ඇතුළු මහා පරිමාණ නිෂ්පාදන ක්‍රම හඳුන්වා දෙන ලදී.

මුල්කාලීන ජීවිතය හා ඉංජිනේරු වෘත්තිය

1863 දී උපත ලද හෙන්රි ෆෝඩ්, එක්සත් ජනපදයේ මිචිගන් ප්‍රාන්තයේ ඩියර්බෝර්න් හි සමෘද්ධිමත් ගොවිපලක් හිමි විලියම් සහ මේරි ෆෝඩ්ගේ පළමු පුත්‍රයා ය. වයස අවුරුදු 16 දී ඔහු නිවසින් පිටත් වී ඩෙට්‍රොයිට් නගරයට පැමිණි අතර එහිදී ඔහු යන්ත්‍රෝපකරණ ශිල්පියෙකු ලෙස ආධුනිකත්ව රැකියාවක් සොයා ගත්තේ ය. ඔහු වසර තුනකට පසු නැවත ඩියර්බෝර්න් වෙත ගොස් පවුලේ ගොවිපොළේ වැඩ කළ නමුත් වෙස්ටින්හවුස් වාෂ්ප එංජින් සමාගම සඳහා වාෂ්ප එංජින් අලුත්වැඩියාව ද සිදු කළේ ය. 1888 දී ඔහු අසල ගොවිපලක හැදී වැඩුණු ක්ලාරා බ්‍රයන්ට් සමග විවාහ විය.

ඔවුන්ගේ විවාහයේ මුල් වසර කිහිපය තුළ ෆෝඩ් තම පවුල නඩත්තු කළේ කෘෂිකර්මාන්තයෙන් සහ ලී මෝලක් පවත්වාගෙන යාමෙනි. 1891 දී ඔහු ක්ලාරා සමග ආපසු ඩෙට්‍රොයිට් බලා ගිය අතර එහිදී ඔහුව එඩිසන් ඉලුමිනේටින් සමාගමේ ඉංජිනේරුවෙකු ලෙස බඳවා ගන්නා ලදී. වසර දෙකකට පසු ඔහු ප්‍රධාන ඉංජිනේරුවරයා ලෙස උසස් කරනු ලැබී ය. එඩිසන්හි සිය රැකියාව සඳහා දවසේ පැය 24 පුරාම වෙහෙස වූ ෆෝඩ්, ඉන්ධන බලයෙන් ධාවනය වන අශ්ව කරත්තයක් හෝ මෝටර් රථයක් තැනීමට දැරූ උත්සාහය වෙනුවෙන් සිය දවසේ වැඩි පැය ගණනක් ගත කළේ ය. 1896 දී ඔහු “ක්වඩ්‍රයිසිකල්” ලෙස හැඳින්වූ සිය නව නිර්මාණය සම්පූර්ණ කරන ලදී. එය සැහැල්ලු ලෝහ රාමුවකින් හා බයිසිකල් රෝද හතරකින් සමන්විත වූ අතර සිලින්ඩර දෙකකින් යුත් අශ්වබල හතරක පෙට්‍රල් එන්ජිමකින් බල ගැන්වීය.

ෆෝඩ් මෝටර් සමාගමේ උපත සහ ටී මාදිලිය

සිය මූලාකෘතිය වැඩිදියුණු කිරීමට අධිෂ්ඨාන කරගෙන සිටි ෆෝඩ්, වෙනත් වාහන තැනීම සඳහා “ක්වඩ්‍රයිසිකල්” ලෙස හැඳින්වූ චතුරස්රාකාරය විකුණා දැමීය. ඊළඟ අවුරුදු හත තුළ ඔහුට විවිධ ආයෝජකයින්ගේ සහාය ලැබුණි. ඔවුන්ගෙන් සමහරක් සමග ඔහු 1899 දී ඩෙට්‍රොයිට් ඔටෝමොබයිල් සමාගම පිහිටුවන ලදී. ඔහුගේ හවුල්කරුවන් මඟී මෝටර් රථයක් වෙළඳපොළට දැමීමට උනන්දු වූ අතර ෆෝඩ්ගේ අදහස් ගැන කලකිරීමට පත්විය. 1902 දී ෆෝඩ් සිය සමාගමෙන් ඉවත් විය. (ඔහු ඉවත්වීමෙන් පසු එය කැඩිලැක් මෝටර් කාර් සමාගම ලෙස ප්‍රතිසංවිධානය කරන ලදි.) ඊළඟ වසරේ දී ෆෝඩ්, ෆෝඩ් මෝටර් සමාගම ආරම්භ කළේ ය.

ෆෝඩ් මෝටර් සමාගම පිහිටුවා මාසයකට පසු පළමු ෆෝඩ් මෝටර් රථය වන සිලින්ඩර දෙකකින් යුත් අශ්වබල අටක මාදිලිය ඩෙට්‍රොයිට් හි මැක් මාවතේ පිහිටි කම්හලක දී එකලස් කරන ලදී. ඒ වන විට දිනකට කාර් කිහිපයක් පමණක් එකලස් කරන ලද අතර කම්කරුවන් දෙදෙනෙකු හෝ තිදෙනෙකුගෙන් යුත් කණ්ඩායමක් විසින් වෙනත් සමාගම්වලින් ඇණවුම් කරන ලද කොටස්වලින් කාර් තනනු ලැබීය. ෆෝඩ්, සෑම කෙනෙකුටම දැරිය හැකි කාර්යක්ෂම හා විශ්වාසදායක මෝටර් රථයක් නිෂ්පාදනය කිරීමට කැපවී සිටියේ ය. එහි ප්‍රතිඵලය වූයේ 1908 ඔක්තෝම්බර් මාසයේ දී නිපදවුන ටී මාදිලිය යි.

නිෂ්පාදන සහ නවෝත්පාදන

“ටින් ලිසී” යනුවෙන් හැඳින්වුණු මොඩල් ටී ඉතා ඉක්මනින් සාර්ථක වූ අතර ෆෝඩ් සමාගමට සෑහීමකට පත්විය හැකි ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි ඇණවුම් ප්‍රමාණයක් ලැබුනි. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, විශාල නිෂ්පාදන කම්හල් භාවිතා කිරීම ඇතුළු ඇමරිකානු කර්මාන්තයේ විප්ලවීය වෙනසක් ඇති කරන මහා පරිමාණ නිෂ්පාදන ක්‍රමවේදයන් ඔහු ක්‍රියාවට නැංවූයේ ය. 1914 දී ෆෝඩ් සිය කම්කරුවන් සඳහා පැය අටක දිනක වැටුප ඩොලර් 5 දක්වා වැඩි කළ අතර (පැය නවයක් සඳහා ඩොලර් 2.34 දක්වා), එය කර්මාන්තයට මහත් රුකුලක් විය.

ටින් ලිසී සඳහා ඉල්ලුම ඉහළ මට්ටමක පැවති අතර 1918 වන විට ඇමරිකාවේ සියලුම කාර්වලින් අඩක් ටී මාදිලියට අයත් වුනි. 1919 දී ෆෝඩ් සිය පුත් එඩ්සෙල්ව ෆෝඩ් මෝටර් සමාගමේ සභාපති ලෙස නම් කළ නමුත් ඔහු සමාගමේ මෙහෙයුම්වල පූර්ණ පාලනය රඳවා ගත්තේ ය. මිචිගන්හි ෆෝඩ් මෝටර් සමාගමේ ශාඛාවට වීදුරු කර්මාන්ත ශාලාවක්, වානේ කම්හලක්, එකලස් කිරීමේ මාර්ගයක් සහ මෝටර් රථ නිෂ්පාදනයේ අනෙකුත් සියලුම අංග ඇතුළත් විය. එම වසරේ ෆෝඩ් ටී මාදිලියේ නිෂ්පාදනය නවතා, නව “ඒ මාදිලිය” හඳුන්වා දුන් අතර එය වඩා හොඳ එංජිමකින් හා තිරිංගවලින් යුක්ත විය. ඒ වන විට සමාගම විසින් “ටී මාදිලිය” මිලියන 15 ක් පමණ නිපදවා තිබූ අතර ෆෝඩ් මෝටර් සමාගම ලොව විශාලතම මෝටර් රථ නිෂ්පාදකයා විය. ෆෝඩ් ලොව පුරා සමාගමේ ශාඛා සහ මෙහෙයුම් විවෘත කළේ ය.

පසුකාලීන වෘත්තීය සහ මතභේදාත්මක අදහස්

කෙසේ නමුත් ඒ මාදිලිය බලාපොරොත්තු සුන්වීමක් විය. ෂෙව්රොලේ (ජෙනරල් මෝටර්ස් විසින් සාදන ලද) සහ ප්ලිමත් (ක්‍රයිස්ලර් විසින් සාදන ලද) යන මෝටර් රථයන් දෙකම ඒ මාදිලිය අභිබවා ගියේ ය. එනිසා ඒ මාදිලිය 1931 දී අත්හිටුවන ලදි. 1932 දී ෆෝඩ් විසින් පළමු V-8 එන්ජිම හඳුන්වා දුන් නමුත් 1936 වන විට සමාගම මෝටර් රථ කර්මාන්තයේ අලෙවියේ තුන්වන ස්ථානයට වැටී තිබුණි. අවම වැටුප සම්බන්ධයෙන් ඔහුගේ ප්‍රගතිශීලී ප්‍රතිපත්ති තිබියදීත්, ෆෝඩ් කම්කරු සංගමයන්ට එරෙහිව දීර්ඝ සටනක් දියත් කළ අතර, ඔහුගේ තරගකරුවන් (ජෙනරල් මෝටර්ස්/ක්‍රයිස්ලර්) මෙන් නොව, මෝටර් රථ සේවකයන්ගේ වෘත්තීය සමිති සමග එකඟතාවයකට පැමිණීම ප්‍රතික්ෂේප කළේ ය. 1937 දී ෆෝඩ් සමාගමත් කම්කරුවනුත් සමග ඇතිවූ ගැටුමකින් පසු ජාතික කම්කරු සබඳතා මණ්ඩලය ෆෝඩ්ට වෘත්තීය සමිති සංවිධානයට ඇඟිලි ගැසීම නතර කරන ලෙස නියෝග කළේ ය.

ෆෝඩ්, පළමුවන ලෝක සංග්‍රාමයට එක්සත් ජනපද මැදිහත්වීමට එරෙහි විරෝධතාවය ප්‍රකාශ කළේ ය. ඔහු 1918 දී එක්සත් ජනපද සෙනෙට් අසුනක් සඳහා ද තරග කළත් පරාජය විය. ෆෝඩ් විසින් 1918 දී මිල දී ගත් ප්‍රාදේශීය පුවත්පතක් වන “ඩියර්බෝන් ඉන්ඩිපෙන්ඩන්ට්”හි යුදෙව්-විරෝධී ලියවිලි ගණනාවක් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර ඒවා අන්තර්ජාතික යුදෙව් ලියවිලි නමින් වෙළුම් හතරක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. 1943 දී එඩ්සල් ෆෝඩ් මිය ගිය අතර, හෙන්රි ෆෝඩ් නැවතත් ෆෝඩ් සමාගමේ සභාපති ධුරයට තාවකාලිකව පත්වූයේ ය. 1945 දී සිය මුනුබුරා වන II වන හෙන්රි ෆෝඩ් වෙත සමාගම භාර දී වසර දෙකකට පසු වයස අවුරුදු 83 දී හෙන්රි ෆෝඩ් මෙලොව හැර ගියේ ය.