අලුත් අරුත් දනවන AI කලාත්මක සංකල්ප හා ප්‍රකාශන

AI එසේත් නැත්නම් කෘත්‍රිම බුද්ධිය අද ලෝකයේ කතාබහට ලක් වන ප්‍රබල මාතෘකාවක්  බවට පත්ව ඇත. මිනිසා තාක්ෂණික ව දියුණු කළ කෘත්‍රිම බුද්ධිය හෙවත් AI මිනිසාගේ ම පහසුවට, වින්දනයට  සහ කාර්යක්ෂම ව වැඩ කර ගැනීමට උපකාර වන බව බොහෝදෙනාගේ අදහස යි.

බොහෝ විසංයෝජන  විචාරකයන් (deconstructionists) පවසන්නේ කෘත්‍රිම බුද්ධිය මානව බුද්ධියට වඩා මෙහිදී බලවත් වන බව ය. Nobrain අධ්‍යක්ෂණය  කළ Niko Nobrain රචිත “The  Gloaming ” සජීවීකරණ (Animation) කෙටි චිත්‍රපටය උදාහරණයක් ලෙස ගත හැකි ය. මෙයින් මානව ඉතිහාසය ගොඩනැඟීම  සහ බිඳවැටීම පිළිබඳ මනා අර්ථ නිරුපණයක් ලබා දෙයි.  මෙම චිත්‍රපටයේ අවසානයේ කෘත්‍රීම  බුද්ධිය මිනිසා පාලනය කරන ආකාරය සහ අනතුරු ව විනාසය සිදුවන ආකාරය පිළිබිඹු කරයි. 

 Apple සමාගම 2021 දී නිකුත් කළ “Finch” චිත්‍රපටයේ  මානවයා අතරට AI එකතු වන ආකාරයත්, Finch ගේ මරණයත් සමඟ කෘත්‍රිම බුද්ධිය Finch  ගේ බල්ලා සමඟ සම්බන්ධතාවක් ගොඩ නඟා ගන්නා ආකාරයත් වෙනස් ම දෘෂ්ටිකෝණයකින්  සිනමාව තුළ ගොඩනඟා  ඇත.

කෘත්‍රීම බුද්ධිය භාවිත කරන කලාකරුවෝ

ඔබ  AI පිළිබඳ අධ්‍යයනයක යෙදෙන්නෙක් නම් ඔබට මෙවැනි චිත්‍රපට පමණක් නොව AI ඇසුරින් නිර්මාණ ඉදිරිපත් කරන කලාකරුවන්ගේ සංකල්ප ද  විවරණය කළ යුතු වෙයි. අද වන විට ලෝකයේ AI පිළිබඳ අධ්‍යයනයක යෙදෙන සහ කලා කෘතිවලට කෘත්‍රීම බුද්ධිය භාවිත කරන කලාකරුවෝ කිහිප දෙනෙක් සිටිති.

ඒ අතරින් Kate Crawford, Trevor Paglen, සහ Refik Anadol වැන්නවුන් AI සහ යන්ත්‍ර ඉගෙනුම් Algorithm කලා නිර්මාණ සඳහා නව ප්‍රවේශ භාවිත කර ඇත. මොවුන් අතරින් වඩාත් ප්‍රබල කලාකරුවෙක් වන්නේ  Refik Anadol ය. ඔහුගේ කලාකෘතිවලට AI භාවිත කළ ආකාරය, ඔහුගේ කලා අවකාශය භාවිතය  සහ කලා  විචාරය උසස් මට්ටමක පවතී.

බහු-ආකෘතික AI ඇල්ගොරිතම

නූතන ලෝකයේ  OpenAI, DALLE, DALLE-2, ChatGPT, Stable Diffusion, Mid Journey යන වාග් මාලා ඔබට මේ දිනවල නිතර ඇසෙන බවට සැත නැත. මේ සියල්ල ඇත්ත වශයෙන්ම ඉතා සමාන රටාවක් අනුගමනය කරයි, ඒවා අතිශයින් ම අධීක්ෂණය ද කෙරෙනු ඇත.

අතිශයින් ම ලේබල කෙරුණු, බහු-ආකෘතික AI ඇල්ගොරිතම අපට ඒවා සමඟ අන්තර් ක්‍රියා කිරීමට ඉඩ සලසයි. බොහෝ විට ලෝකයේ යථාර්ථවාදී නිරූපණ වර්ගීකරණය කිරීමට, සැකසීමට සහ උත්පාදනය කිරීමට ඒවා භාවිත කෙරෙයි. ඊට ප්‍රතිවිරුද්ධ ව, එය ෆැන්ටසිය, මායාව සහ අතාර්කිකත්වය ද ගවේෂණය කරයි.

Refik Anadol ගේ “අධීක්ෂණය නොකළ”(Unsupervised) යන  කලා  ප්‍රදර්ශනය,  කලාත්මක ප්‍රකාශනයේ නව ආකාර ජනනය කිරීම සඳහා AI සහ යන්ත්‍ර ඉගෙනීමේ හැකියා (Machine Hallucinations) ගවේෂණය කරන බහුමාධ්‍ය ස්ථාපනයකි.

මෙම කාර්යය ගතික සහ නිරන්තරයෙන් විකාශනය වන දෘශ්‍ය සහ ශ්‍රවණ අත්දැකීමක් නිර්මාණය කිරීම සඳහා ඓතිහාසික ලේඛනාගාර, සමාජ මාධ්‍ය සහ නිරීක්ෂණ කැමරා ඇතුළු විවිධ මූලාශ්‍රවලින් එකතු කර ගත් දත්ත ද භාවිතා කරයි.

මොහු විශේෂයෙන් DCGAN, PGAN, සහ StyleGAN ඇල්ගොරිතම අපගේ බාහිර යථාර්ථයන්හි හඳුනා නොගත් ස්ථර දිග හැරීම සඳහා විශාල දත්ත කට්ටල මත පුහුණු කර ඇත. ඇනඩෝල් සහ ඔහුගේ කණ්ඩායම ඩිජිටල් ලේඛනාගාර සහ ප්‍රසිද්ධියේ ලබා ගත හැකි සම්පත්වලින් මේ සඳහා දත්ත රැස් කරයි. යන්ත්‍ර ඉගෙනුම් වර්ගීකරණ ආකෘති(Machine learning classification models) සමඟ මෙම දත්ත කට්ටල සකසයි.

යන්ත්‍ර මායා (Machine Hallucinations)

ප්‍රවීණ අයුරින් සකස් කළ බහු-නාළිකා අත්දැකීමක් ලෙස,යන්ත්‍ර මායා (Machine Hallucinations), ප්‍රේක්ෂකයන් වෙත විස්මයේ ස්වයං-ප්‍රතිජනන අංගයක්  (A self-regenerating element of surprise)ගෙන එන අතර Cybernetic serendipity  හරහා නව ආකාරයේ සංවේදී ස්වයං පාලනයක් ලබා දෙයි.

පශ්චාත් යටත්විජිතවාදී (Post-colonialism) දෘෂ්ටිකෝණයකින් මෙය විශ්ලේෂණය කිරීමේදී, “Unsupervised” දැනුම නිෂ්පාදනය හා බෙදා හැරීමට යටින් පවතින බල ගතිකත්වය සහ සංස්කෘතික ආධිපත්‍යය පිළිබඳ විවරණයක් ලෙස අර්ථ දැක්විය හැකි ය. ලෝකය පිළිබඳ අපගේ අවබෝධය හැඩගැස්වීමේ තාක්‍ෂණයේ කාර්යභාරය සහ මෙම ක්‍රියාවලිය බොහෝ විට බටහිර ඉදිරි දර්ශන සහ අවශ්‍යතා මගින් මැදිහත් වන ආකාරය මෙම කෘතියෙන් ඉස්මතු කරයි.

ඓතිහාසික ලේඛනාගාර භාවිතය

“Unsupervised” මෙම පශ්චාත් යටත් විජිත විවේචනය පිළිබිඹු කරන එක් ආකාරයක් වන්නේ එහි ඓතිහාසික ලේඛනාගාර භාවිතය යි. මෙම කෘතිය ලොව පුරා කලා කෘති, ඡායාරූප සහ අනෙකුත් සංස්කෘතික කෞතුක වස්තු ඇතුළත් නවීන කලා කෞතුකාගාර ලේඛනාගාරයේ ඩිජිටල් ඡායාරූප සහ ලේඛන විශාල එකතුවක් මත ඇදී යයි.

කාර්යය සඳහා මූලික දත්ත මූලාශ්‍රයක් ලෙස මෙම ලේඛනාගාර භාවිත කිරීමෙන්, සංස්කෘතික දැනුම නිෂ්පාදනය සහ අර්ථ නිරූපණය බටහිර ආයතන ඓතිහාසික ව පාලනය කර ඇති ආකාරය පිළිබඳ ව ඇනඩෝල් අවධානය යොමු කරයි.

“Unsupervised” ප්‍රදර්ශනය පිළිබඳ එක් විවේචනයක් නම්, සමහර නරඹන්නන්ට එය ඉතා ගුප්ත විය හැකි බව ය. කලාව තුළ තාක්ෂණය සහ AI භාවිතය උද්යෝගිමත් සංකල්පයක් වුව ද, එය සෑම කෙනකුට ම ප්‍රවේශ විය නොහැක්කකි. සමහරුන්ට ස්ථාපනයන් ඉතා වියුක්ත හෝ තේරුම් ගැනීමට අපහසු විය හැකි ය නැත්නම් එහි සමස්ත අත්දැකීමෙන් ඉවත් විය හැකි ය.

එපමණක් නොව, මෙම දත්ත විශ්ලේෂණය කිරීමට සහ අර්ථකථනය කිරීමට යන්ත්‍ර ඉගෙනුම් ඇල්ගොරිතම භාවිත කිරීමෙන්,“ Unsupervised”  කෘත්‍රිම බුද්ධියේ වාස්තවිකත්වය සහ මධ්‍යස්ථභාවය පිළිබඳ ප්‍රශ්න මතු කරයි. කාර්යය අඛණ්ඩව එයට ලැබෙන දත්ත මත පදනම්ව නව රටා සහ ආකෘති ජනනය කරන බැවින්, මෙම ඇල්ගොරිතම ඒවායේ නිර්මාපකයන්ගේ පක්ෂග්‍රාහී සහ උපකල්පන සහ ඔවුන් පුහුණු කර ඇති දත්ත කට්ටල පිළිබිඹු කරන ආකාරය ද ඉස්මතු කරයි.

ඊට අමතර ව, “Unsupervised”  නිව් යෝර්ක් නගරය අවට තත්‍ය කාලීන නිරීක්ෂණ දර්ශන ද (CCTV) ඇතුළත් කර ගනි යි, නාගරික අවකාශයන් තුළ ක්‍රියාත්මක වන පුළුල් නිරීක්ෂණ යටිතල ව්‍යුහය (Extensive surveillance infrastructure) කෙරෙහි අවධානය යොමු කරයි.

මෙම දර්ශන කෘතියට ඇතුළත් කිරීමෙන්, ආන්තික ප්‍රජාවන් නිරීක්ෂණය කිරීමට සහ පාලනය කිරීමට නිරීක්ෂණ තාක්‍ෂණය(CCTV) බොහෝ විට භාවිත කරන ආකාරය ඇනඩෝල් ඉස්මතු කරයි. මෙහි සරල අර්ථකථනය වන්නේ  CCTV ඔස්සේ ආන්තික ප්‍රජාවන් සහ ඔවුන්ගේ ක්‍රියාකාරකම් නිරීක්ෂණය කිරීම මඟින්  ප්‍රජාවන්ගේ අනන්‍යතාවට හානියක් වන බව ය. බලය ගතිකත්වය සහ සංස්කෘතික ආධිපත්‍යය පිළිබඳ පශ්චාත් යටත් විජිත විවේචනය එය තවදුරටත් අවධාරණය කරයි.

සමස්තයක් වශයෙන්, “Unsupervised” යනු ලෝකය පිළිබඳ අපගේ අවබෝධය හැඩගැස්වීමේ තාක්‍ෂණයේ කාර්යභාරය සහ මෙම ක්‍රියාවලිය බොහෝ විට බටහිර ඉදිරි දර්ශන සහ අවශ්‍යතා මගින් මැදිහත් වන ආකාරය පිළිබඳ පශ්චාත් යටත් විජිත විවේචනයක් ලෙස දැකිය හැකි ය. තාක්‍ෂණයේ වාස්තවිකත්වය සහ මධ්‍යස්ථභාවයටත්, බලයට සහ පාලනයටත් එහි ඇති සම්බන්ධය පිළිබඳ ව මෙම කාර්යය වැදගත් ප්‍රශ්න මතු කරයි.

ඒ අනුව Refik Anadol ගේ “Unsupervised”  ප්‍රදර්ශනය තාක්‍ෂණය සහ කලාව අතර අන්තර්ක්‍රියාකාරිත්වයේ අද්විතීය හා ආකර්ෂණීය සංදර්ශනයකි. එය මෙම ක්ෂේත්‍රවල හැරවුම් ලක්ෂ්‍ය ගැන උනන්දුවක් දක්වන ඕනෑම කෙනෙක් නැරඹිය යුතු ම දෙයකි.
 “මේ සියල්ල AI විසින් සාදන ලද විභව AI සිහින වේ.එය සැබවින් ම බහුමානීය පරිකල්පනයකි.එය අතීතය, වර්තමානය සහ අනාගතය මිශ්‍ර කරයි. එය ද්‍රව්‍ය  කිහිපයක් මිශ්‍ර කරයි.එය ස්වාධීන යැයි අප සිතූ දේවල් අභිසාරී (Convergence) වීම පමණි.” යනුවෙන්  raflik anadol තම කලා  කෘති පිළිබඳ අර්ථ නිරුපණය  කරයි.